Bekkenfysiotherapie Gooi & Eemland

INDICATIES

"Incontinentie is echt een handicap. Je leeft er geen dag korter door, maar de kwaliteit van je leven gaat er danig door achteruit"

• urine-incontinentie
• overactiviteit van de blaas
• incontinentie voor ontlasting
• obstipatieklachten
• verzakking van blaas, baarmoeder of darm
• pijn bij het vrijen of de onmogelijkheid daartoe
• bekkenpijn rondom zwangerschap
• prostaatontsteking

Urine-incontinentie (stress en urge)

Urine-incontinentie is het ongewild verliezen van urine. Dit komt vaker voor dan men denkt, bij meer dan de helft van de thuiswonende Nederlandse vrouwen van 45 jaar en ouder komt het voor. Maar wie spreekt er over?

Het urineverlies kan wisselend optreden: soms of heel vaak; overdag of in de nacht; veel of weinig; De ernst van de klacht heeft in hoge mate invloed op de kwaliteit van leven.

Uit onderzoek blijkt dat urine-incontinentie voorkomt bij 23-57 % van vrouwen ouder dan 45 jaar.Ondanks het feit dat urine-incontinentie tot een sociale handicap kan leiden, vraagt slechts een klein deel van deze groep om hulp. De belangrijkste reden om geen hulp te vragen is een bepaalde verlegenheid om dit ter sprake te brengen en onbekendheid met behandelingsmogelijkheden. De meest voorkomende vormen van urine-incontinentie zijn stress- incontinentie en urge-incontinentie.

Stress-incontinentie
Men spreekt van stress-incontinentie (inspannings-incontinentie) wanneer er door een hogere druk ( stress) in de buik ongewenst urineverlies optreedt. Doordat de druk in de blaas hoger wordt dan in het afsluitsysteem wordt urine verloren. Denk hierbij b.v. aan een nies- of hoestbui, tillen , een onverwachte zijstap, sporten, etc.

Belangrijk bij stress-incontinentie is dat er geen gevoel van aandrang optreedt maar tijdens zo'n lichamelijke actie gaat het mis!

Er zijn verschillende oorzaken voor stress-incontinentie. Het kan ontstaan door een beschadigde sluitspier bijvoorbeeld door een bevalling of operatie, of een verslapte bekkenbodem door veroudering. Ook door een baarmoeder- of blaasverzakking kan stress-incontinentie ontstaan, doordat de plasbuis wordt opengetrokken, waardoor urineverlies kan optreden.

Behandelingsmogelijkheden
Omdat een matige of slechte beheersing van de bekkenbodemspieren regelmatig een rol speelt, is in eerste instantie bekkenfysiotherapie de aangewezen therapie. Operatieve technieken zijn ook een optie, maar daarvoor moet men naar de medisch specialist. Er zijn diverse technieken ontwikkeld om een nieuwe ondersteuning aan de plasbuis te geven. Onder andere gebruikt men kunstmatige bandjes (bijv. TVT,TOT). Bekkenfysiotherapie is echter minder ingrijpend en een prima keuze om mee te starten!

Urge-incontinentie
Men spreekt van urge-incontinentie wanneer de blaas vanzelf aanspant zonder dat men op dat moment zou willen plassen. Doordat de blaas aanspant en het afsluitsysteem dit niet of onvoldoende kan afremmen wordt er urine verloren. Het spontaan aanspannen van de blaas wordt ervaren als "aandrang".

Wat de oorzaak is van urge-incontinentie is tot op heden nog onbekend. Een overactiviteit van de blaas speelt daarbij een rol (zie de hieronder beschreven indicatie: "Overactiviteit van de blaas"). Bekkenfysiotherapie waarbij de blaas getraind wordt in combinatie met bekkenbodemoefeningen kunnen aangrijpingspunten vormen voor een effectieve behandeling.

Gemengde incontinentie
Men spreekt van gemengde incontinentie wanneer stress- en urge-incontinentie gecombineerd voorkomen.

Overactiviteit van de blaas

Een overactieve blaas is een blaas die er toe neigt om op eigen houtje samen te trekken zonder dat u dat wilt. Deze ongecontroleerde samentrekkingen leiden tot sterke aandranggevoelens en bij sommige mensen tot ongewild urineverlies. De plasfrequentie kan variëren van meer dan acht keer op een dag en vaak ook 's nachts. De klachten van een overactieve blaas kunnen heel verschillend zijn. De meest voorkomende klachten nog even op een rijtje:

• U moet vaker dan normaal heel nodig plassen.
• Overdag zoekt u meer dan acht keer het toilet op.
• 's Nachts gaat u vaak meer dan één keer uw bed uit.
• Tijdens al die escapades doet u soms een plas, maar soms ook niet.

Figuur 1: Anatomisch overzicht van het bekkengebied met z'n organen

Soms krijgt u helemaal geen waarschuwing vooraf, of heeft u te weinig tijd tussen het signaal dat u moet plassen en het moment dat u het echt niet meer op kunt houden om het toilet te halen en gaat 't mis. Midden in een winkel of op straat, of als u ergens op visite bent. Een schaamtevolle en vernederende ervaring. Maar ook schokkend: u bent de controle over uw blaas kwijt. Dat is bijna net zo erg als de macht over het stuur kwijt zijn. Er gebeurt iets met u waar u geen invloed meer op kunt uitoefenen.

Incontinentie voor ontlasting

Ontlastingsincontinentie of faecale incontinentie is het ongewild verlies van ontlasting op een voor de patiënt ongewenste tijd en plaats. Deze hinderlijke kwaal treft vooral oudere mensen. Volgens voorzichtige schattingen heeft 2 % van alle Nederlanders, die ouder zijn dan 45 jaar, last van ongewild verlies van ontlasting. Een beschadiging van de anale kringspieren is de meest voorkomende oorzaak van incontinentie voor ontlasting.

Als men vanaf de zindelijkheidstraining in de peuterjaren een goede en betrouwbare controle over de ontlasting heeft gekend, kan dat voor diegene die met incontinentie maken krijgt, zeer vernederend zijn! Het is begrijpelijk dat deze klacht vaak nog veel meer in de taboesfeer ligt dan ongewenst urineverlies. Het niet of slecht op kunnen houden van winden kan hier een voorteken van zijn.

De oorzaken voor dit verschijnsel zijn talrijk, maar u kunt denken aan een trauma door een vaginale bevalling waardoor de bekkenbodem (met anale kringspier) beschadigd is.Of door verslapping van spier- en bindweefsel (bijv. bij het ouder worden, tijdens en na de overgang), of bijv. na een operatie in de onderste dikke darm en of anale gebied.

Belangrijk is in welke mate de patiënt zich gehandicapt voelt. Als de incontinentie alleen optreedt als de patiënt last heeft van diarree, is het uiteraard van belang de oorzaak hiervan op te sporen en de diarree te behandelen. Is er sprake van een functiestoornis in de bekkenbodem, dan zal bekkenfysiotherapie een juiste behandelingsoptie zijn. Een goede beheersing van de bekkenbodem met extra aandacht voor de anale kringspier en een juiste waarneming in de dikke darm vormen belangrijke aangrijpingspunten voor bekkenfysiotherapie.

Obstipatieklachten

Oftewel een moeizame stoelgang, komt bij veel mensen wel eens voor. Voor een aantal mensen is dit verschijnsel echter geen incident maar helaas een zeer regelmatig of zelfs dagelijks probleem. Er zijn veel oorzaken hiervoor. Wij beperken ons, als bekkenfysiotherapeut, tot die obstipatie-vormen waarbij er (mede) een stoornis is in de beheersing van de bekkenbodemspieren.

Tijdens de stoelgang moet de weg vrij zijn voor de ontlasting zodat die ongehinderd het lichaam kan verlaten. Hier is een belangrijke rol weggelegd voor de bekkenbodem (met anale kringspier). Die dienen goed ontspannen te zijn en daarom is een juiste toilethouding noodzakelijk. Zou men ongewenst en ongemerkt de bekkenbodem niet goed kunnen ontspannen, laat staan zelfs aanspannen (!), dan werkt men onbedoeld de gewenste en natuurlijke gang tegen.

Aangrijpingspunten bij obstipatie voor de bekkenfysiotherapie kunnen hierbij zijn:

• bekkenbodemtraining, gericht op relaxatie en coördinatie,
• training van de dikke darmwaarneming (= rectale waarneming) bij sommige patiënten. Dit gebeurt m.b.v. een rectale ballon (zie onderdeel specifieke behandelingen)
• adviezen t.a.v. stimulering van de darmpassage, toilethouding en -gedrag.

Verzakking van blaas, baarmoeder of darm

De blaas, darmen en bij vrouwen ook de baarmoeder bevinden zich zowel in de buikholte als in het bekkengebied. De organen worden aan de onderzijde ondersteund door de bekkenbodem. Aan de voorzijde worden deze organen gesteund door de buikspieren en aan de achterzijde door de ruggengraat, rug- en bilspieren. Wanneer door een of andere oorzaak de organen onvoldoende gesteund worden, kunnen deze op zichzelf of in combinatie met elkaar "verzakken". Voor een adequate ondersteuning speelt o.a. de stevigheid van het band- en bindweefselapparaat een rol maar zéker ook de bekkenbodem!

Klachten die door een verzakking kunnen ontstaan zijn bijv. een verzakkingsgevoel wat men soms kan omschrijven "alsof er vaginaal wat uitzakt" of dat "een zwaar gevoel in de schaamstreek" waargenomen wordt. Dat verzakkingsgevoel kan eventueel door diegene zelf gevoeld of gezien worden (b.v. met een spiegel). T.g.v. een verzakking kan het plassen bemoeilijkt worden doordat er een ander verloop van de plasbuis ontstaat waardoor obstructie op kan treden. Doordat de zwaartekracht invloed heeft op de verzakking nemen de klachten vaak gedurende de dag toe.

Hoe komt u aan een verzakking? Verzakkingen kunnen veroorzaakt worden door zwangerschappen en bevalling. Maar ook tillen, overmatig hoesten, overgewicht en andere, zwaardere lichamelijke activiteiten spelen een rol. Heeft men een moeilijke stoelgang (obstipatie) dan kan door overmatig krachtig persen dit een verzakking nadelig beïnvloeden. Gemeenschap kan door een vaginale verzakking anders worden ervaren, maar hoeft dit niet in de weg te staan.

Behandeling van een verzakking
Afhankelijk van de ernst van de verzakking en eventueel bijkomende ziektes wordt per patiënt gekeken welke behandeling de juiste is. Een behandeling kan bestaan uit bekkenfysiotherapie, een ring(pessarium) of operatie. Er is een scala aan operatieve mogelijkheden. De therapie wordt bepaald aan de hand van de aard van de verzakking en uiteraard in overleg met de patiënt.

De aangrijpingspunten voor bekkenfysiotherapie kunnen hierbij zijn:

• bekkenbodemtraining wanneer de bekkenbodem niet goed functioneert,
• plas- en ontlastingshouding- en gedrag,
• dagelijkse adviezen omtrent het matigen van de belasting in de buikholte.
• anti-obstipatie-adviezen indien er van obstipatie sprake is.

Maar ook buik-, rug-, bil- en beenspiertraining i.v.m. een goede houding en beweging bij de dagelijkse activiteiten (tillen, dragen, oppakken van baby/peuter etc).. en om adequate ondersteuning te geven aan de buikorganen, kunnen aan de orde komen.

Pijn bij het vrijen of onmogelijkheid daartoe

Bij vrijen kunnen pijnklachten ontstaan. Hier zijn verschillende oorzaken voor aan te wijzen. De bekkenbodem kan hier een rol in spelen. Dit geldt zowel voor vrouwen als voor mannen! Bij een vrouw dient de bekkenbodem voldoende ontspannen te zijn om binnengaan van de partner zonder hindering of pijn goed te kunnen laten verlopen. Uiteraard spelen meerdere factoren hierbij een rol, maar relaxatie van de bekkenbodem kan een aangrijpingspunt zijn voor de bekkenfysiotherapeut.Bij mannen kunnen erectieklachten of pijnklachten in het bekkenbodemgebied samenhangen met een stoornis van de bekkenbodem. Het aanleren van coördinatie en/of relaxatie van de bekkenbodem kan hierbij effectief zijn wanneer de bekkenbodem bijv. te gespannen of verkrampt is. (zie ook: prostaatontsteking)

Bekkenpijn rondom zwangerschap

Dit wordt ook wel "peri partum pelvic pain" genoemd. Veel vrouwen hebben tijdens hun zwangerschap last van klachten van en rond hun bekken. Hierdoor kunnen er in de zwangerschap en na de bevalling veel klachten in de lage rug, rondom het bekken en in de benen ontstaan. Deze klachten staan onder invloed van beweging en belasting. Vaak verdwijnen deze klachten na de bevalling, maar soms blijven klachten langdurig bestaan. Dat kan variëren van continu pijnklachten tot alleen vlak voor en tijdens de menstruatie.

Tijdens je zwangerschap rust je baby als het ware in je bekken. Daar zit je baby ook heel veilig, hij/zij voelt zich als het ware gedragen. Op een zeker moment maakt je lichaam stoffen aan om het kraakbeen, dat de linker- en de rechterkant van je bekken aan elkaar houdt, te verweken. Dit is nodig om een doorgang voor de baby te creëren. Dit is een heel natuurlijk proces maar kan wel de balans in het bekkengebied verstoren. Er zijn een aantal spieren rondom het bekken verantwoordelijk voor de stabiliteit en daar kan een disbalans in ontstaan. Bekkenpijn/klachten kunnen ook ontstaan zonder dat zwangerschap of een bevalling daarmee van doen heeft (op zichzelf staande bekkenpijn).

Ook zijn zwangerschap en bevalling risicofactoren voor het krijgen van een verzakking of problemen met het plassen of met de ontlasting. Hat is daarom belangrijk om preventief oefeningen te doen en een aantal belastende factoren in het dagelijks leven aan te passen.
Je kunt, wanneer zich klachten openbaren die wijzen op bekkenpijn, zelf al veel doen. Houd rekening met de verminderde belastbaarheid van het bekken. Dat kan al door wat meer rustpauzes in te lassen en zwaardere huishoudelijke en verzorgende karweitjes of lange werkdagen (tijdelijk) te beperken. Probeer ook het traplopen te beperken. Gun het lichaam wat extra rust door een paar keer per dag minstens vijftien minuten te gaan liggen. Wanneer er ernstige klachten optreden is het raadzaam hulp te zoeken bij een bekkenfysiotherapeut.
Om alvast een goede training te starten bieden wij in onze praktijk ZwangerFit® aan . Een peripartum cursus waarin veel informatie rondom zwangerschap en bevalling gegeven wordt en waarin de spieren daadwerkelijk getraind worden onder leiding van een hiervoor opgeleide fysiotherapeut.

Prostaatonsteking

Een jonge god met een zwakke straal
Zelfs jonge kerels hebben soms last van plasproblemen. Een chronische prostaatontsteking kan gepaard gaan met pijn, een zwakke straal, nadruppelen, het gevoel geven dat de blaas niet leeg is. Deze klachten kunnen gepaard gaan met obstipatie en seksuele stoornissen . Mannen tobben er vaak lang mee, omdat geen aanwijsbare afwijkingen worden gevonden aan onder meer de prostaat. Minder bekend is dat ook overactieve bekkenbodemspieren de oorzaak kunnen zijn.

Mannelijke plasklachten zitten nog in de taboesfeer, waardoor het lang duurt voordat zij ermee naar de huisarts gaan. Toch heeft naar schatting vijf tot zeven procent van de mannen tussen achttien en zeventig jaar er last van. Vooral de pijnklachten, soms in de onderbuik of aan de penis, maken hen ongerust. Bekkenbodemspieren kunnen hier echter verantwoordelijk voor zijn. Mannen weten vaak niet eens dat zij bekkenbodemspieren hebben. Het wordt vaak als een vrouwenkwaal gezien, die geassocieerd wordt met incontinentie. De bekkenbodemspieren hebben een draagfunctie en een afsluitfunctie, maar tijdens het plassen moeten zij helemaal ontspannen zijn.

Bij mannen zijn emotionele spanning en stress vaak de oorzaak. Als zij vaker naar het toilet moeten, zijn ze geneigd minder te drinken, terwijl voldoende vocht (min. 2 liter per dag) heel belangrijk is. De kritische grens van plassen is als je acht a negen keer per dag naar het toilet moet.

Een deel van de mannen klaagt over erectie problemen. De bekkenbodemspieren helpen namelijk bij het stijf worden van de penis. Door bewust te worden van de bekkenbodemspieren en weer controle hierover te verkrijgen kunnen de klachten afnemen en hanteerbaar worden.

In onze praktijk wordt onderzoek gedaan naar de behandeling van klachten in relatie tot een overactieve bekkenbodem bij mannelijke patiënten.