BEHANDELING
In het behandelplan zullen vaak de volgende aspecten terugkomen:
- bewust worden van bekken en bekkenbodem
- het leren aan- en ontspannen van de bekkenbodem- en andere spieren rond het bekken
- de aangeleerde vaardigheden inpassen in uw dagelijks leven
- instructie omtrent toilethouding- en/of gedrag.
Specifieke behandelingen kunnen zijn:
I) Myofeedback
Myofeedback (myo=spier en feedback = terugkoppelling) betekent dus letterlijk 'terug-koppeling van spieractiviteiten'. In spieren zitten elektromagnetische velden en die leveren "stroompjes" waar we gewoonlijk niets van zien of voelen. Is de spier in rusttoestand (ontspannen), dan is deze stroomactiviteit laag, maar is de spier aangespannen, dan is deze stroomactiviteit hoog.Wanneer we een meetinstrument (b.v. een elektrode of een probe) op of bij een spier plaatsen, kunnen we m.b.v. myofeedback deze spieractiviteit zicht- of hoorbaar maken. Bij onderstaand apparaat (zie afbeelding 1.) wordt de spieractiviteit zichtbaar gemaakt d.m.v. een curve.
Afbeelding 1: myofeedbackapparaat met een curve van de activiteiten van de spieren
Myofeedback kan een goed hulpmiddel zijn bij de bewustwording van spieren waarover we weinig of geen goede beheersing hebben. Doordat je ziet wat er gebeurt als je je spieren aanspant, dan wel ontspant, kan myofeedback een heel goed 'trainingsmaatje' zijn bij het oefenen van de bekkenbodem. Myofeedback kan zowel diagnostisch als therapeutisch gebruikt worden bij de behandeling van de bekkenbodemspieren. Er wordt gewerkt met een vaginale of anale probe. (zie afbeelding 2.). Bij vrouwen wordt in geval van plasklachten en (soms) bij seksuele problematiek meestal gebruik gemaakt van een vaginale probe. Gaat het om ontlastingsklachten, dan zal er gebruik gemaakt worden van een anale probe. Het spreekt voor zich dat de probe uit hygiënisch oogpunt persoonsgebonden is. Deze blijft, na gereinigd te zijn door de bekkenfysiotherapeut, eigendom van de patiënt. Voor veel mensen werkt het erg motiverend om de activiteit van hun eigen bekkenbodemspieren via een scherm te kunnen volgen. Het is een effectief leerproces. Op deze manier wordt een goed inzicht in de spieractiviteit verkregen. De basis van de therapie is: bijbrengen (aanleren) van goede aanspanning en ontspanning van de bekkenbodem. Pas daarna gaat men zich richten op datgene wat de klacht mede veroorzaakt.
Voor sommige mensen is het trainen van kracht en uithoudingsvermogen de aangewezen therapie om bijvoorbeeld de plasbuis beter kunnen afsluiten (b.v. bij stress-incontinentie) of hun buikorganen beter te kunnen ondersteunen (bijv. bij een verzakking). Het kan ook zijn dat de bekkenbodem juist te gespannen is en daardoor klachten veroorzaakt, zoals het niet goed kunnen uitplassen (met blaasontstekingen tot gevolg) of pijn bij het ontlasten, moeilijke stoelgang en of pijn bij het vrijen. In deze gevallen wordt er juist getraind op het goed kunnen ontspannen van de bekkenbodem. Er zijn ook mensen die de aan- en ontspanning vrij goed aanvoelen, maar niet op het juiste moment en /of met de juiste intensiteit. Dan moeten we gaan trainen op coördinatie. Uiteindelijk zal men de oefeningen thuis moeten kunnen inpassen.
Afbeelding 2: de vaginale en rectale probe
II) Elektrotherapie
In sommige gevallen kan bekkenfysiotherapie ondersteund worden door elektrotherapie. Dit is het toepassen van veilige stroomimpulsen met een bepaald therapeutisch doel. Er zijn verschillende vormen van elektrotherapie. Bekkenfysiotherapeuten gebruiken het onder andere bij mensen met weinig kracht in hun bekkenbodemspieren en bij mensen met onbeheersbare of moeilijk beheersbare plasdrang.Er kunnen verschillende redenen zijn om elektrostimulatie te gebruiken, b.v. bij ernstig krachtsverlies. De bekkenfysiotherapeut maakt gebruik van een vaginale of anale probe. Eenzelfde soort probe die gebruikt wordt voor myofeedback. Naast de elektrostimulatie wordt meestal ook oefentherapie gegeven.
Elektrostimulatie bij krachtverlies:
Wanneer spieren ernstig verzwakt zijn en nog maar moeilijk kunnen aanspannen, kun je ze middels elektrostimulatie laten aanspannen. Sommige mensen zijn "vergeten" hoe ze moeten aanspannen, ze kennen het gevoel niet meer. Als een spier aanspant, lopen er stroompjes door deze spier. Deze stroompjes worden in ons lichaam zelf opgewekt. Met de elektrostimulatie zijn deze stroompjes precies na te bootsen waardoor de spier gaat samentrekken. Op deze manier kunt u weer voelen hoe de bekkenbodemspieren aanspannen. U kunt proberen mee te doen wanneer de stroom uw bekkenbodem laat aanspannen. Op deze manier kunt u leren hoe u zelf uw bekkenbodemspieren weer goed kunt gebruiken.
III) Rectale Ballontraining
Bij mensen met ontlastingsproblemen kan de rectale (rectaal komt van rectum = endeldarm) oefenballon als hulpmiddel worden gebruikt. Deze ballon wordt anaal ingebracht en door die te vullen met lucht bootst het de vulling van de darm met ontlasting na. Zie afbeelding 3.
Afbeelding 3: Rectale ballon met spuit waarbij gedoseerd lucht in de ballon gespoten kan worden.
Rectale ballontraining bij ontlastingsverlies
Bij ontlastingsverlies gaat het erom, dat de patiënt steeds een beetje meer lucht in de oefenballon kan vasthouden. Op deze manier neemt de hoeveelheid ontlasting die ze kunnen vasthouden mogelijk ook toe en zal het verlies afnemen. Daarnaast spelen bekkenbodemoefeningen een belangrijke rol.
Ontlastingsverlies kan sociaal zeer beperkend zijn. De bekkenfysiotherapeut kan iemand met ontlastingsverlies ook doorverwijzen naar de incontinentieverpleegkundige voor het leren gebruiken van een anale tampon of om het darmkanaal te leren spoelen. Wanneer men de darm adequaat kan afsluiten met behulp van een tampon of goed kan schoonspoelen neemt het verlies ook af en worden de sociale beperkingen ook minder.
Rectale ballontraining bij obstipatie
Bij obstipatieklachten kun je trainen op het leren herkennen van vulling van de endeldarm en het leren herkennen van drang. Ook de juiste manier van ontlasten kan worden geoefend. Veel mensen blijken namelijk paradoxaal te persen. Dit betekent dat zij tijdens het persen hun anale kringspier (deel van de bekkenbodem) gesloten houden terwijl deze juist moet ontspannen. In 60 % van de gevallen van obstipatie is er sprake van zo'n paradoxaal persgedrag. Met bewustwordingsoefeningen, ontspanningsoefeningen en een verbetering van het toiletgedrag zijn zij vaak al een enorm stuk geholpen.